Pupuh pangkur ana 14 pada yaiku pada 1 nganti 14
1 
 | 
  
Mingkar mingkuring ukara, 
Akarana karenan mardi siwi, 
Sinawung resmining kidung, 
Sinuba sinukarta, 
Mrih kretarta pakartining ngelmu luhung 
Kang tumrap neng tanah Jawa, 
Agama ageming aji. 
 | 
  
Milah milih ukara utawa tembung 
Amarga kanggo mulang anak 
Dislembatke kanthi tetembangan/ lagu 
Kanti endanh lan seneng 
Ngelmu budi pakerti supaya mrasuk 
Kanggo wong ing tanah Jawa 
Agama minangka rasukan/ klambi sing utama 
 | 
 
2 
 | 
  
Jinejer neng Wedatama 
Mrih tan kemba kembenganing pambudi 
Mangka nadyan tuwa pikun 
Yen tan mikani rasa, 
yekti sepi asepa lir sepah, samun, 
Samangsane pasamuan 
Gonyak ganyuk nglilingsemi. 
 | 
  
Disajikan dalam serat Wedhatama, 
agar jangan miskin pengetahuan 
walaupun sudah tua pikun 
jika tidak memahami rasa sejati (batin) 
niscaya kosong tiada berguna 
bagai ampas, percuma sia-sia, 
di dalam setiap pertemuan 
sering bertindak ceroboh memalukan. 
 | 
 
3 
 | 
  
Nggugu karsaning priyangga, 
Nora nganggo peparah lamun angling, 
Lumuh ing ngaran balilu, 
Uger guru aleman, 
Nanging janma ingkang wus waspadeng semu 
Sinamun ing samudana, 
Sesadon ingadu manis 
 | 
  
Mengikuti kemauan sendiri, 
Bila berkata tanpa dipertimbangkan (asal bunyi), 
Namun tak mau dianggap bodoh, 
Selalu berharap dipuji-puji. 
(sebaliknya) Ciri orang yang sudah memahami (ilmu
  sejati) tak bisa ditebak 
berwatak rendah hati, 
selalu berprasangka baik. 
 | 
 
4 
 | 
  
Si pengung nora nglegawa, 
Sangsayarda deniro cacariwis, 
Ngandhar-andhar angendhukur, Kandhane nora kaprah, 
saya elok alangka longkanganipun, 
Si wasis waskitha ngalah, 
Ngalingi marang si pingging. 
 | 
  
(sementara) Si dungu tidak menyadari, 
Bualannya semakin menjadi jadi, 
ngelantur bicara yang tidak-tidak, 
Bicaranya tidak masuk akal, 
makin aneh tak ada jedanya. 
Lain halnya, Si Pandai cermat dan mengalah, 
Menutupi aib si bodoh. 
 | 
 
5 
 | 
  
Mangkono ngelmu kang nyata, 
Sanyatane mung weh reseping ati, 
Bungah ingaran cubluk, 
Sukeng tyas yen denina, 
Nora kaya si punggung anggung gumrunggung 
Ugungan sadina dina 
Aja mangkono wong urip. 
 | 
  
Demikianlah ilmu yang nyata, 
Senyatanya memberikan ketentraman hati, 
Tidak merana dibilang bodoh, 
Tetap gembira jika dihina 
Tidak seperti si dungu yang selalu sombong, 
Ingin dipuji setiap hari. 
Janganlah begitu caranya orang hidup. 
 | 
 
6 
 | 
  
Urip sepisan rusak, 
Nora mulur nalare ting saluwir, 
Kadi ta guwa kang sirung, 
Sinerang ing maruta, 
Gumarenggeng anggereng 
Anggung gumrunggung, 
Pindha padhane si mudha, 
Prandene paksa kumaki. 
 | 
  
Hidup sekali saja berantakan, 
Tidak berkembang, pola pikirnya carut marut. 
Umpama goa gelap menyeramkan, 
Dihembus angin, 
Suaranya gemuruh menggeram, 
berdengung 
Seperti halnya watak anak muda 
masih pula berlagak congkak 
 | 
 
7 
 | 
  
Kikisane mung sapala, 
Palayune ngendelken yayah wibi, 
Bangkit tur bangsaning luhur, 
Lha iya ingkang rama, 
Balik sira sarawungan bae durung 
Mring atining tata krama, 
Nggon anggon agama suci. 
 | 
  
Tujuan hidupnya begitu rendah, 
Maunya mengandalkan orang tuanya, 
Yang terpandang serta bangsawan 
Itu kan
  ayahmu ! 
Sedangkan kamu kenal saja belum, 
akan hakikatnya tata krama 
dalam ajaran yang suci 
 | 
 
8 
 | 
  
Socaning jiwangganira, 
Jer katara lamun pocapan pasthi, 
Lumuh asor kudu unggul, 
Semengah sesongaran, 
Yen mangkono keno ingaran katungkul, 
Karem ing reh kaprawiran, 
Nora enak iku kaki. 
 | 
  
Cerminan dari dalam jiwa raga mu, 
Nampak jelas walau tutur kata halus, 
Sifat pantang kalah maunya menang sendiri 
Sombong besar mulut 
Bila demikian itu, disebut orang yang terlena 
Puas diri berlagak tinggi 
Tidak
  baik itu nak ! 
 | 
 
9 
 | 
  
Kekerane ngelmu karang, 
Kekarangan saking bangsaning gaib, 
Iku boreh paminipun, 
Tan rumasuk ing jasad, 
Amung aneng sajabaning daging kulup, 
Yen kapengok pancabaya, 
Ubayane mbalenjani. 
 | 
  
Di dalam ilmu yang dikarang-karang (sihir/rekayasa) 
Rekayasa dari hal-hal gaib 
Itu umpama bedak. 
Tidak meresap ke dalam jasad, 
Hanya ada di kulitnya saja nak 
Bila terbentur marabahaya, 
bisanya menghindari. 
 | 
 
10 
 | 
  
Marma ing sabisa-bisa, 
Bebasane muriha tyas basuki, 
Puruita-a kang patut, 
Lan traping angganira, 
Ana uga angger ugering kaprabun, 
Abon aboning panembah, 
Kang kambah ing siyang ratri. 
 | 
  
Karena itu sebisa-bisanya, 
Upayakan selalu berhati baik 
Bergurulah secara tepat 
Yang sesuai dengan dirimu 
Ada juga peraturan dan pedoman bernegara, 
Menjadi syarat bagi yang berbakti, 
yang berlaku siang malam. 
 | 
 
11 
 | 
  
Iku kaki takok-eno, 
marang para sarjana kang martapi 
Mring tapaking tepa tulus, 
Kawawa nahen hawa, 
Wruhanira mungguh sanyataning ngelmu 
Tan mesthi neng janma wredha 
Tuwin mudha sudra kaki. 
 | 
  
Itulah nak, tanyakan 
Kepada para sarjana yang menimba ilmu 
Kepada jejak hidup para suri tauladan yang benar, 
dapat menahan hawa nafsu 
Pengetahuanmu adalah senyatanya ilmu, 
Yang
  tidak harus dikuasai orang tua, 
Bisa
  juga bagi yang muda atau miskin, nak ! 
 | 
 
12 
 | 
  
Sapantuk wahyuning Gusti Allah, 
Gya dumilah mangulah ngelmu bangkit, 
Bangkit mikat reh mangukut, 
Kukutaning jiwangga, 
Yen mengkono kena sinebut wong sepuh, 
Lire sepuh sepi hawa, 
Awas roroning atunggil 
 | 
  
Siapapun yang menerima wahyu Tuhan, 
Dengan cermat mencerna ilmu tinggi, 
Mampu menguasai ilmu kasampurnan, 
Kesempurnaan jiwa raga, 
Bila demikian pantas disebut “orang tua”. 
Arti “orang tua” adalah tidak dikuasai hawa
  nafsu 
Paham akan dwi tunggal (menyatunya sukma dengan
  Tuhan) 
 | 
 
13 
 | 
  
Tan samar pamoring sukma, Sinuksmaya winahya ing
  ngasepi, 
Sinimpen telenging kalbu, 
Pambukaning warana, 
Tarlen saking liyep layaping aluyup, 
Pindha pesating sumpena, 
Sumusuping rasa jati. 
 | 
  
Tidak lah samar sukma
  menyatu 
meresap terpatri dalam
  keheningan semadi, 
Diendapkan dalam lubuk
  hati 
menjadi pembuka tabir, 
berawal dari keadaan
  antara sadar dan tiada 
Seperti terlepasnya mimpi 
Merasuknya rasa yang
  sejati. 
 | 
 
14 
 | 
  
Sejatine kang mangkana, 
Wus kakenan nugrahaning Hyang Widhi, 
Bali alaming ngasuwung, 
Tan karem arameyan, 
Ingkang sipat wisesa winisesa wus, Mulih mula
  ulanira. Mulane wong anom sami. 
 | 
  
Sebenarnya ke-ada-an itu merupakan anugrah Tuhan, 
Kembali ke alam yang mengosongkan, 
tidak mengumbar nafsu duniawi, 
yang bersifat kuasa menguasai. Kembali ke asal
  muasalmu 
Oleh karena itu, 
wahai anak muda sekalian… 
 | 
 
Ana perbedaan pendapat ing pada 1 gatra 1. Ana sing nganggo tembung ukara, nging akeh uga sing nganggo tembung angkara. Kaya ing karawitan biasane sindhene nembangnge mingkar mingkur ing nagkara.
Tuladhane Vidio https://www.youtube.com/watch?v=2fKfsbEVh5c&t=32s
Dirungokke lan diapalke.

Tidak ada komentar:
Posting Komentar